Napomena: Sva planirana zaštićena područja obrađena projektom locirana su na osnovu Referalne karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora u kojoj su označena kao „područja koja se predlažu za zašitut kao prirodna dobra“, uz dodatno identifikovanje korišćenjem opisa u tekstualnom delu projekta, korišćenjem GoogleEarthPro alata. Preciznije lociranje granica planiranih područja na žalost nije bilo moguće budući da je Opštinska uprava za urbanizam finansije, skupštinske i opšte poslove odbila da nam da dostavi AutoCad *.dwg crtež pomenute karte.
1. Lokacija područja po Prostornom planu – grafička dokumentacija
Planirano zaštićeno područje (područje koje se predlaže za zaštitu kao prirodno dobro) planina Baba u Prostornom planu Opštine Paraćin na Referalnoj karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora, označeno je brojem 6.
Prema Referalnoj karti br. 3 lokacija planirnog zaštićenog područja je na prostoru istoimene planine, od sela Plana na jugu do sela Lešje na severu, južno od magistralnog puta Paraćin – Zaječar, zapadno od sela Donja Mutnica. Planirano područje obuhvata prostor praktično cele planine, sem dela na kome se u trenutku usvajanja plana nalazio kamenolom Srpske fabrike stakla.
2. Prikaz područja u tekstualnom delu Prostornog plana
Prostorni plan izrađen je na osnovu uslova Zavodu za zaštitu prirode Srbije OSG broj 1/2007 od 20.02.2007. Isti uslovi korišćeni i za izradu izmene Prostornog plana Opštine Paraćin (2010) na osnovu mišljenja Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja br. 011-00-00484/2009 od 20.07.2010. godine
Planina Baba se u ovim Uslovima navodi kao lokalitet značajan za zaštitu već u drugoj tački, a u vezi zaštite dela Kučajskih planina:
“2. Zavod za zaštitu prirode je kroz prethodna istraživanja, odnosno sa ciljem zaštite dela Kučajskih planina preliminarno istraživao šire područje na teritoriji opština Paraćin, Boljevac i Bor.
Izrada studije zaštite Kučajskih planina planirana je krajem 2006. godine. Obrađivač se u tom kontekstu obavezuje da prilagodi planiranu namenu prostora Paraćina i delatnosti konceptu održivog razvoja vodeći računa o zaštiti voda, zemljišta, šuma i generalno zaštiti biodiverziteta. U ovom trenutku unutar navedenih granica mogu se izdvojiti kao lokaliteti značajni za zaštitu:
– planina Baba
– šire područje prevoja Čestobrodica
– područje reke Grze, posebno izvorišni deo
– područje reke Crnice od lokaliteta Blaga Marija, uzvondo do vrha Podstrana”
Iz navedenog je jasno da je u uslovima Zavoda za zaštitu prirode Srbije planina Baba jedan od posebno istaknutih lokaliteta koji su navedeni kao “značajni za zaštitu”, tj. da je reč o planiranom zaštićenom području koje se izdvaja kako po svojim osobenostima tak i po širem značaju u okviru planirane zaštite dela Kučajskih planina.
U daljem tekstu, planina Baba pominje se u više poglavlja tekstualnog dela Prostornog plana.
2.1. U Poglavlju “I 1.2. Analiza postojećeg stanja“, podnaslov “I 1.2.1. Skraćeni prikaz i ocena postojećeg stanja“, u razdelu “Zaštita prirode i prirodna dobra” govori se o planini Baba
U ovom delu Prostornog plana planina Baba se naovdi kao jedno od područja na koje treba obratiti posebnu pažnju i koje treba da bude rezervisano za zaštitu prirodnih resursa, kao jedan od “spomenika prirode”, tj. geomorfološka znamenitost i vidikovac i kao “predeo posebnih odlika”.
“Zaštita prirode i prirodna dobra
Neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:
– …
– područje planine Baba;
– ….
****
Spomenici prirode:
U okviru vrste “spomenici prirode” prednost se daje geomorfološkim znamenitostima, t.j. njihovoj zaštiti kroz rezervate prirode, ili zaštitu predela posebnih prirodnih odlika. Posebno se ističu vidikovci.: Crni vrh, [iljati vrh, Golo vrče, Magarački vrh, Javorački vrh, Debelo brdo, Tisin vrh, Samarnjača, Košući vrh, Vršiljak, Jankov vrh, Čukara, Tomin vrh, Hajdučki kamen, Baba. [to se tiče pojedinačnih stabala ili grupe stabala, treba izdvojiti sva stara, a posebno hrastova stabla, kao što je lužnjak u Sikirici.
****
Predeli posebnih prirodnih odlika:
– …
– Deo venca i obronci planine Babe – na ovom masivu ima i nekoliko lepih vidikovaca.
– ….”
2.2. U poglavlju “1.3.2.Predlog korišćenja prostora opštine Paraćin“ ponovo se obrađuje prostor planine Baba
U ovom delu Prostornog plana prostor planine Baba opisan je kao “zemljište (koje) nije potencijalno zagađeno aero i hidro zagađivačima, pa je pogodno za organsku poljoprivrednu proizvodnju”
“o Potez Baba, sa osnovnim karakterom poljoprivrede pobrđa (pretežno ratarstvo, a delimično su zastupljeni voćnjaci i livade), i karakterom nizinske intenzivne poljoprivrede (ratarstvo) u dolini Grze, a u okviru naselja Donja Mutnica, Plana, Lebina, Mirilovac, Lešje i Klačevica. Potez zauzima prostor između Strateških razvojnih pravaca, B (ka Nišu) i V (ka Zaječaru). Zemljište pogodno za melioraciju, ukrupnjavanje i navodnjavanje se nalazi u dolinama Grze i Bresnice, i obuhvata pre svega delove KO Mirilovac i Plana. Ovo zemljište nije potencijalno zagađeno aero i hidro zagađivačima, pa je pogodno za organsku poljoprivrednu proizvodnju, i stvaranje baze za proizvode sa karakteristikama biološki vredne hrane.”
2.3. U poglavlju “II 2.1. 2. Poljoprivredno zemljište“planina Baba se ponovo označava područjem koje može biti centar za proizvodnju organske i biološki zdrave hrane,jedan od ratarsko-voćarskih centara.
“U zavisnosti od lokalne specifičnosti i sirovinske baze formirali bi se:
-
- ratarsko-voćarski centri, locirani u brežuljkastom području prema pobrđima Juhora, južnog Kučaja i Babe.
- voćarsko-livadsko-stočarski centri, locirani na istočnom delu teritorije opštine, u pobrđu planina.
- centri za prozvodnju organske i biološki zdrave hrane, locirani u poteznom prostoru “Baba”, na kontaktu sa sekundarnom ekološkom zonom Grza (KO Krežbinac, Busilovac, Golubovac, Plana, Mirilovac, Lebina). Promovišu organsku poljoprivrednu proizvodnju i stvaranje baze za proizvode sa karakteristikama biološki vredne hrane.”
2.4. Planina Baba tema je i poglavlja “II 2.1.4. Mineralni potencijali “
U ovom poglavlju ukazuje se na to da se na planini Baba vrši eksploatacija krečnjaka i dolomita, ali da ova “eksploatacija mora biti podređena režimu zaštite ovog područja.”.
Naime, navodi se da je planina Baba “jedno od najznačjnijih lokaliteta predviđenih za zaštitu od strane Zavoda za zaštitu prirode”.
Ni jedno drugo planirano zaštićeno područje nije na ovaj način posebno izdvojeno u Prostornom planu niti je na ovako jasan način ukazano na značaj tog područja, kako je to učinjeno sa područjem planine Baba.
Ukazuje se i na značaj prostora planine Baba u pogledu rezervi podzemne vode koje “predstavljaju značajan potencijal opštine”, pri čemu se navodi da na prostoru planine Baba postoji oko 25 izvora vode.
“Eksploatacija krečnjaka i dolomita u Plani, mora biti podređena položaju ovog nalazišta na područu planine Baba (jednog od najznačajnijih lokaliteta predviđenih za zaštitu od strane Zavoda za zaštitu prirode), odnosno režimu zaštite ovog područja (po njegovom uspostavljanju). Takođe, na lokaciji ″Klačevica″ postoji istraživanje eksploatacije krečnjaka.
****
Rezerve podzemne vode predstavljaju značajan potencijal opštine,a zastupljena su:
– …
– na padinama Babe je grupa od 5-6 izvora iznad Lešja i oko 10 izvora u samom selu, kao i grupa od 4 izvora iznad Plane i oko 6 izvora u samom selu;
– ….”
2.5. U poglavlju “II 7.2. Zaštita i održivo korišćenje prirodnog nasleđa” planina Baba se pominje u okviru razdela “Zaštita prirode i prirodna dobra”
U ovom poglavlju planina Baba je navedena i kao jedan od planiranih “spomenika prirode”, kao vidikovac koji treba “izdvojiti i proglasiti za zaštićeni objekat u ovoj vrsti zaštite”, a zatim se “deo venca i obronci Babe”, izdvajaju kao jedan od “predela posebnih odlika”
“Zaštita prirode i prirodna dobra
Zbog specifičnog položaja Paraćina, delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede i saobraćajne infrastrukture republičkog značaja na teritoriji opštine, neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:
– ….
-
-
-
područje planine Baba;
– …
-
-
Spomenici prirode:
U okviru vrste “spomenici prirode” prednost se daje geomorfološkim znamenitostima, t.j. njihovoj zaštiti kroz rezervate prirode, ili zaštitu predela posebnih prirodnih odlika. Posebno se ističu vidikovci. Vidikovci su ona mesta sa kojih se pružaju širi vidici na okolne prirodne i stvorene vrednosti karakteristične za ovaj predeo. Zbog toga se predlažu sledeći lokaliteti, da se izdvoje i proglase za zaštićene objekte u ovoj vrsti zaštite: Crni vrh, Šiljati vrh, Golo vrče, Magarački vrh, Javorački vrh, Debelo brdo, Tisin vrh, Samarnjača, Masni kamen,Košući vrh, Vršiljak, Jankov vrh, Čukara, Tomin vrh, Hajdučki kamen, Baba, Krstata stena na gradu Petrusu ispod koje je pećina.Što se tiče pojedinačnih stabala ili grupe stabala, treba izdvojiti sva stara, a posebno hrastova stabla, kao što je lužnjak u Sikirici.
Predeli posebnih prirodnih odlika:
– ….
– Deo venca i obronci planine Babe – na ovom masivu ima i nekoliko lepih vidikovaca. Deo ovog predela trebalo bi da čini i epigenetska suteska Grze u krečnjačkom kamalju Ilinici kod sela Lešja.
– …”
Zaključak
Prostornim planom Opštine Paraćin jasno je odrađena lokacija planiranog zaštićenog područja planine Baba, te se ono može precizno locirati na javno dostupnim ortofoto snimcima i na terenu.
Područje se u Planu jasno ističe u skladu sa značajem koji je dat i uslovima Zavoda za zaštitu prirode Srbije, pa se eksplicitno navodi da je planina Baba “jedno od najznačjnijih lokaliteta predviđenih za zaštitu od strane Zavoda za zaštitu prirode”.
Plan je ukazao i na potencijal područja za organsku poljoprivrednu proizvodnju, ali i na opasnost ugrožavanja područja zbog eksploatacije krečnjaka i dolomita koja je bila prisutna na planini Baba i u vreme usvajanja Plana, pri čemu se jasno kaže da ova eksploatacija “mora biti podređena režimu zaštite ovog područja”. To jest, van svake sumnje, Prostorni plan Opštine Paraćin daje prednost zaštiti prirode na području plainine Baba u odnosu na eksploataciju kamena.
Prostor se opisuje i kao jedan od planiranih “spomenika prirode”, vidikovac koji treba izdvojiti i proglasiti za zaštićen objekat, “predeo posebnih odlika”.
Iz svega navedenog jasno je da su autori Prostornog plana smatrali da je prostor planine Baba područje koje svakako treba zaštititi i sprečiti njegovu degradaciju usled ljudskog uticaja koji je bio prisutan kroz eksploataciju krečnjaka i dolomita u vreme izrade Plana.